درنگ در خودارزیابی‌های درس نهم کتاب علوم و فنون ادبی پایه ی دهم
1-بررسی شعر سنایی: ابلهی دید اُشتری....
الف): ویژگی ادبی:( بیان دو ویژگی، بس است).
- بهره گیری از داستان؛
- بهره گیری از ساختار مناظره؛
- به کارگیری قالب شعری مثنوی؛
- استفاده از تمثیل برای بیان مقصود؛
- مراعات نظیر میان« طاق، ابرو، چشم».
- تضاد میان« طاق و جفت، کژی و راستی، بد و نیک، زشت و نیکو»؛
- نقّاش استعاره از آفریننده ی عالم است.
ب) – ویژگی های زبانی...
- سادگی و روانی کلام و نداشتن واژگان دشوار و مهجور؛
- بیشتر کلمات، ساختمانی ساده دارند: ابله، اشتر، چرا، نقش، کژ، پیکار، نقّاش، عیب، نگاه، راه، راست، خواه، مصلحت، کمان، خشم، چشم، طاق، جفت و ....
- بیشینه ی واژگان، پارسی هستند.
- جمله ها کوتاه و ساده هستند.
*توجّه: همچنان که در این بررسی، روشن شد؛ این سروده ی سنایی از دید سادگی زبان و کاربست واژگان به زبان شعر سبک خراسانی، شبیه است.
2-کدام یک از ویژگی های نثر کلیله و دمنه ...
- حذف افعال به قرینه، مانند: سوراخ موش بود، .... انواع آفت به من محیط است و راه مخوف است.
- اطناب (بیان جزئیات و توصیفات فراوان)؛
- افزایش کاربرد واژگان عربی، مانند«صیّاد، طلب، طعمه، جانب، احتیاط، نظر، التفات، قصد، محیط، مخوف، انواع و...»؛
- بهره گیری از شیوه ی بیان روایی- داستانی؛
- بهره گیری از صناعات شعری در نثر، مانند:
کنایه: «راه سَره می‌کرد»: کنایه از مراقبت کردن و زیر چشم داشتن اوضاع؛// «دل از خود بردن»: جسارت و جرأت از کف دادن، ترسیدن، به هراس افتادن.
توجّه: حکایتی که در این تمرین آمده، به تناسب درک و دریافت دانش آموزان انتخاب و کوتاه شده است؛ به همین سبب، همه ی ویژگی های نثر کلیله و دمنه را نشان نمی دهد، مثلاً جمله های این متن، تقریباً همه کوتاه و ساده هستند. در سال های بعد، از همین کتاب، نمونه های پیچیده تری خواهیم آورد.
